Trong thế giới giáo dục đang thay đổi nhanh chóng, tư duy thiết kế không chỉ là một phương pháp học – mà là một tư duy hành động. Bài viết này cho thấy cách tư duy thiết kế đang chuẩn bị cho người học trở thành những người sáng tạo, thích nghi và dẫn dắt trong một tương lai không thể đoán trước.
Bài viết của: Tiến sĩ Tristha Ramamurthy | Người sáng lập, Trường Ekya | Hiệu trưởng, Đại học CMR | Phó chủ tịch, Nhóm các tổ chức CMR
Sự tò mò là một trong những siêu năng lực vĩ đại nhất của con người và tư duy thiết kế cho phép chúng ta khai thác tia lửa bẩm sinh này, từ những người học nhỏ tuổi nhất trong các lớp học từ mẫu giáo đến lớp 12 cho đến những sinh viên đại học đang khám phá các con đường STEM phức tạp. Đây không chỉ là một phương pháp sư phạm; mà là một tư duy trao quyền cho sinh viên thiết kế các giải pháp chu đáo, đồng cảm và có liên quan sâu sắc đến thế giới xung quanh họ.
Trong thế giới thay đổi nhanh chóng ngày nay, giáo dục không chỉ là thành tích học tập. Giáo dục phải truyền cảm hứng cho sự sáng tạo, xây dựng khả năng phục hồi và chuẩn bị cho người học khả năng thích nghi, đổi mới và lãnh đạo bằng sự đồng cảm. Tư duy thiết kế cung cấp cho chúng ta một cách mạnh mẽ, có cấu trúc để thực hiện điều đó. Bắt nguồn từ khuôn khổ giải quyết vấn đề lấy con người làm trung tâm, tư duy thiết kế giúp người học ở mọi giai đoạn, từ những năm đầu đến các bằng cấp nâng cao, xây dựng các kỹ năng cần thiết để phát triển khi đối mặt với sự phức tạp và thay đổi.
Tư duy thiết kế về cơ bản được cấu trúc xung quanh năm giai đoạn thiết yếu: đồng cảm với người dùng (Empathise), xác định vấn đề (Define), tạo ra ý tưởng (Ideate), xây dựng nguyên mẫu (Prototype) và thử nghiệm các giải pháp (Test). Nhưng trên thực tế, đây không phải là một quá trình tuyến tính. Đây là một chuyển động giữa ý tưởng và hành động, một chu kỳ liên tục lắng nghe, sáng tạo và phát triển. Nó khuyến khích sự lặp lại, thử nghiệm và quan trọng nhất là sự hiểu biết sâu sắc về những người mà bạn đang thiết kế cho. Bằng cách tập trung vào nhu cầu của người dùng và khuyến khích học sinh khám phá nhiều giải pháp, tư duy thiết kế biến việc giải quyết vấn đề thành một trải nghiệm sáng tạo và bổ ích. Tư duy linh hoạt, lặp đi lặp lại này là điều cho phép học sinh khám phá nhiều con đường, chấp nhận sự mơ hồ và luôn cởi mở để học hỏi từ thất bại.
Ở các trường tiểu học và trung học, tư duy thiết kế đã chứng minh là một cách hấp dẫn để khai thác sự tò mò tự nhiên của trẻ em. Ví dụ, hãy lấy một dự án lớp học về an toàn sân chơi. Thay vì chỉ đọc về các quy tắc an toàn, học sinh bắt đầu bằng cách lắng nghe bạn bè, quan sát cách sử dụng khu vui chơi và sau đó động não để cải thiện. Các em tiếp tục xây dựng và thử nghiệm các nguyên mẫu, dù là mô hình hay mô hình mẫu, học bằng cách thực hành và tinh chỉnh trong quá trình thực hiện. Trong quá trình đó, các em học được các kỹ năng có giá trị về sự đồng cảm, cộng tác và giao tiếp.
Điều thực sự khiến tư duy thiết kế trở nên khác biệt là cách nó định nghĩa lại sự thất bại. Thay vì coi những trở ngại là ngõ cụt, học sinh học cách coi chúng là những bước đệm hướng tới các giải pháp tốt hơn. Các em được khuyến khích thử nghiệm một cách táo bạo, suy nghĩ sâu sắc và thử lại. Tư duy phát triển, phục hồi và học tập liên tục này không chỉ là nền tảng cho giáo dục mà còn cho cuộc sống. Nó cũng củng cố các kỹ năng xã hội – cảm xúc, vì học sinh học cách đưa ra và tiếp nhận phản hồi, làm việc nhóm và phát triển thông qua những thách thức chung.
Khi người học chuyển sang giáo dục đại học, đặc biệt là trong các lĩnh vực STEM, tư duy thiết kế trở nên phù hợp hơn nữa. Các lĩnh vực này không còn chỉ là giải phương trình nữa; chúng là giải quyết các vấn đề cấp bách, thực tế như tính bền vững, chăm sóc sức khỏe, công bằng và khả năng tiếp cận. Người học của chúng ta không chỉ phải có kỹ năng chuyên môn mà còn phải có cách tiếp cận mang tính nhân văn sâu sắc. Tư duy thiết kế giúp thu hẹp khoảng cách đó, thúc đẩy sinh viên xem xét các thách thức thông qua góc nhìn của người dùng và tạo ra các giải pháp có ý nghĩa và toàn diện.
Tại các trường đại học, nơi các khóa học thường dựa nhiều vào lý thuyết, tư duy thiết kế đưa ứng dụng lên hàng đầu. Sinh viên tiếp thu các khái niệm khoa học hoặc toán học phức tạp và áp dụng chúng vào các vấn đề hữu hình, làm việc trong các nhóm liên ngành đa dạng phản ánh bối cảnh thực tế. Điều này làm cho việc học trở nên năng động hơn và gắn liền trực tiếp với việc giải quyết các vấn đề cấp bách toàn cầu.
Tư duy thiết kế bao gồm các ngành từ kỹ thuật và kinh doanh đến tâm lý học và giáo dục. Sinh viên tham gia các hội thảo thực hành, phòng thí nghiệm theo nhóm và các khóa học theo dự án thúc đẩy họ giải quyết các thách thức thực tế. Cho dù đó là tạo ra các công nghệ hỗ trợ cho người khuyết tật, tái thiết không gian công cộng hay thiết kế bao bì thân thiện với môi trường, mục tiêu vẫn không đổi: xây dựng một cách dũng cảm, học hỏi theo từng bước và thiết kế có mục đích.
Cách tiếp cận của CMR phản ánh cách tiếp cận của các nhà lãnh đạo toàn cầu trong giáo dục đổi mới, chẳng hạn như Đại học Stanford và MIT, nơi tư duy thiết kế từ lâu đã đóng vai trò trung tâm trong việc định hình tư duy kinh doanh, hướng đến giải pháp. Nhưng điều thú vị hơn là chứng kiến các tổ chức của Ấn Độ công nhận sức mạnh của nó trong việc đào tạo không chỉ những chuyên gia lành nghề mà còn là những người tạo ra sự thay đổi chu đáo, sẵn sàng dẫn đầu trong một thế giới không thể đoán trước.
Tư duy thiết kế mở rộng ra ngoài lớp học, nuôi dưỡng tư duy hướng đến đổi mới và tinh thần kinh doanh. Học sinh được đào tạo theo phương pháp này có nhiều khả năng suy nghĩ vượt ra ngoài khuôn khổ, đặt ra những câu hỏi táo bạo và kiên trì vượt qua sự không chắc chắn. Cho dù họ tiếp tục khởi nghiệp, thúc đẩy đổi mới trong các công ty đã thành lập hay đóng góp vào các đột phá trong nghiên cứu, những người học này đều được trang bị để tạo ra tác động thực sự.
Cuối cùng, tư duy thiết kế không chỉ là một khuôn khổ giáo dục. Đó là lời kêu gọi hành động. Khi ngày càng nhiều tổ chức áp dụng tư duy này, họ đang góp phần hình thành nên một thế hệ không chỉ có năng lực học thuật mà còn giàu lòng trắc ẩn, sáng tạo và sẵn sàng đương đầu với những thách thức của ngày mai.
