NotebookLM – công cụ AI do Google phát triển – đang được quảng bá như một trợ lý tri thức thông minh, có thể giúp bạn tóm tắt, phân tích và tổ chức hàng trăm trang tài liệu chỉ trong vài phút. Với sinh viên, nó giống như một “gia sư” luôn sẵn sàng. Với doanh nhân, nó như một “thư ký” hỗ trợ phân tích hợp đồng hay báo cáo.
Tuy nhiên, đằng sau những lời hứa hẹn hấp dẫn đó là một câu hỏi lớn: Liệu bạn có thực sự an toàn khi trao toàn bộ tài liệu cá nhân, học thuật hoặc kinh doanh cho một AI như NotebookLM?
1. NotebookLM thực sự là gì?
NotebookLM là một nền tảng AI được Google xây dựng, với mục tiêu biến những tập tài liệu phức tạp thành thông tin dễ tiếp cận. Thay vì bạn phải đọc lướt hàng trăm trang nghiên cứu hay báo cáo, NotebookLM sẽ:
Tóm tắt các đoạn dài thành ý chính.
Trả lời câu hỏi dựa trên tài liệu bạn tải lên.
Giúp tổ chức và phân tích dữ liệu một cách hệ thống.
Điều này đặc biệt hữu ích cho:
Sinh viên, học sinh: Chuẩn bị luận văn, ôn tập nhanh.
Doanh nhân, nhân viên văn phòng: Phân tích hợp đồng, tổng hợp email.
Giảng viên, nhà nghiên cứu: So sánh dữ liệu học thuật từ nhiều nguồn.
Người sáng tạo nội dung: Lên ý tưởng và tổng hợp tài liệu tham khảo.
Tuy vậy, khi bạn bắt đầu “trao” dữ liệu cá nhân hoặc nhạy cảm cho một AI, sẽ có nhiều điều cần cân nhắc hơn là chỉ sự tiện lợi.
2. Rủi ro tiềm ẩn khi sử dụng NotebookLM
Dù NotebookLM mang đến nhiều lợi ích nổi bật trong việc xử lý thông tin, người dùng không nên bỏ qua những rủi ro và hạn chế đi kèm. Việc phụ thuộc quá nhiều vào một công cụ AI, đặc biệt là công cụ đang trong giai đoạn thử nghiệm, có thể tạo ra những hệ lụy ngoài mong muốn. Những rủi ro này không chỉ đến từ khía cạnh kỹ thuật (như độ chính xác của dữ liệu) mà còn liên quan đến bảo mật, quyền riêng tư, và thậm chí tư duy phản biện của chính người dùng.
Dưới đây là những rủi ro lớn nhất mà bạn cần cân nhắc trước khi quyết định giao toàn bộ tài liệu của mình cho NotebookLM:
2.1. Rủi ro về độ chính xác thông tin
NotebookLM, cũng như nhiều công cụ AI khác, vẫn có khả năng mắc lỗi “hallucination” – tức là bịa ra dữ liệu không tồn tại.
Ví dụ: Khi tóm tắt một tài liệu khoa học, AI có thể bỏ sót chi tiết quan trọng hoặc suy diễn sai ngữ cảnh. Nếu sinh viên sử dụng trực tiếp vào bài luận, hoặc doanh nhân dùng vào báo cáo, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng.
Nguy hiểm ở chỗ: Người dùng thường tin AI quá mức mà không kiểm chứng lại thông tin.
2.2. Rủi ro về bảo mật và quyền riêng tư
Để NotebookLM hoạt động, bạn cần tải tài liệu cá nhân lên hệ thống của Google. Điều này dẫn đến lo ngại:
Nếu đó là hợp đồng mật, dữ liệu tài chính hay nghiên cứu chưa công bố → nguy cơ rò rỉ thông tin.
Chính sách bảo mật của Google có thể thay đổi theo thời gian. Không ai dám chắc dữ liệu của bạn sẽ được “an toàn tuyệt đối”.
Trong trường hợp bị hacker tấn công, những tài liệu nhạy cảm bạn từng upload có thể trở thành mục tiêu bị khai thác.
2.3. Giới hạn ngữ cảnh và hiểu biết
Dù thông minh, NotebookLM chỉ phân tích những gì bạn đưa vào. Nó không có khả năng kiểm chứng từ thế giới thực hay hiểu bối cảnh rộng hơn.
Điều này dẫn đến:
Tóm tắt đôi khi máy móc, thiếu chiều sâu.
Không thể nắm được “ẩn ý” trong hợp đồng hoặc chi tiết pháp lý tinh vi.
Kết quả thường dừng ở mức hỗ trợ kỹ thuật, không thay thế được chuyên môn con người.
2.5. Rủi ro trong môi trường chuyên nghiệp
Trong bối cảnh chuyên nghiệp, chỉ một sai lầm nhỏ từ AI cũng có thể gây hậu quả lớn:
Khoa học – học thuật: Trích dẫn sai nguồn, làm mất uy tín nghiên cứu.
Doanh nghiệp: AI phân tích sai dữ liệu tài chính → thiệt hại tiền bạc.
Pháp lý: Bỏ sót điều khoản quan trọng trong hợp đồng → dẫn đến tranh chấp.
NotebookLM có thể là “trợ thủ”, nhưng chắc chắn không phải là “người thay thế chuyên gia”.
2.4. Nguy cơ phụ thuộc quá mức vào AI
Một rủi ro ít ai nhắc tới là sự phụ thuộc. Khi NotebookLM làm quá tốt phần “nặng nhọc”, nhiều người sẽ bỏ qua việc tự rèn luyện kỹ năng đọc hiểu, phân tích và phản biện.
Học sinh, sinh viên: Dễ “lười học”, chỉ dựa vào AI để tóm tắt.
Doanh nhân: Giao cho AI phân tích hợp đồng thay vì luật sư.
Nhà nghiên cứu: Bỏ qua việc đối chiếu dữ liệu gốc, dẫn đến sai sót học thuật.
Về lâu dài, điều này làm giảm khả năng tư duy độc lập của người dùng.
3. NotebookLM có thực sự “nguy hiểm”? – Góc nhìn cân bằng
Đến đây, có thể bạn sẽ nghĩ: “Vậy thì NotebookLM nguy hiểm quá, tốt nhất đừng dùng?”
Thực ra, không hẳn như vậy.
NotebookLM rất hữu ích nếu bạn biết sử dụng đúng cách:
Nó giúp tiết kiệm thời gian khi tóm tắt hàng trăm trang tài liệu.
Nó hữu dụng trong việc tìm nhanh thông tin cần thiết.
Nó hỗ trợ sáng tạo, giúp phát triển ý tưởng từ dữ liệu có sẵn.
Điểm mấu chốt là: NotebookLM không nguy hiểm. "Sự nguy hiểm nằm ở cách người dùng lạm dụng nó mà bỏ qua tư duy phản biện và sự kiểm chứng cần thiết."
4. Lời khuyên để sử dụng NotebookLM an toàn
Để tận dụng NotebookLM mà vẫn giữ an toàn cho bản thân và doanh nghiệp, bạn có thể ghi nhớ 4 nguyên tắc sau:
Không upload tài liệu tuyệt mật
Chỉ dùng NotebookLM cho tài liệu học tập hoặc thông tin công khai.
Với hợp đồng, dữ liệu nội bộ, nghiên cứu chưa công bố → tuyệt đối tránh.
Luôn kiểm chứng kết quả AI đưa ra
Đọc lại tài liệu gốc, so sánh với tóm tắt.
Không dùng 100% nội dung AI sinh ra trong báo cáo, luận văn hay hợp đồng.
Kết hợp AI + tư duy con người
Hãy coi NotebookLM như “người phụ tá”.
Bạn mới là người chịu trách nhiệm cuối cùng với thông tin, dữ liệu.
Giữ vai trò chủ động, không phụ thuộc
Dùng NotebookLM để hỗ trợ, không phải thay thế kỹ năng đọc hiểu, phân tích.
Xem AI như “trợ thủ”, không phải “ông chủ” điều khiển bạn.
5. Kết luận – Cẩn thận trước khi bạn “trao hết dữ liệu” cho AI
NotebookLM là một minh chứng rõ ràng cho việc AI có thể thay đổi cách chúng ta học tập và làm việc. Nhưng cũng giống như bất kỳ công cụ nào khác, nó có mặt trái mà bạn cần cảnh giác.
Trước khi tải tài liệu quan trọng lên NotebookLM, hãy tự hỏi: “Nếu tài liệu này bị lộ hoặc bị AI diễn giải sai, hậu quả có nghiêm trọng không?”
Nếu câu trả lời là “có”, hãy cân nhắc thật kỹ. AI có thể giúp bạn thông minh hơn, nhanh nhẹn hơn và sáng tạo hơn – nhưng chỉ khi bạn biết cách kiểm soát nó.
