Nhưng ít ai biết rõ nguồn gốc thật sự của loại kẹo dân dã này bắt đầu từ đâu, ai là người đầu tiên tạo nên những viên kẹo dẻo thơm làm say lòng du khách. Sự hình thành và phát triển của kẹo dừa Bến Tre – từ những ngày đầu thủ công đến khi trở thành thương hiệu vươn xa ra thế giới.
Yếu tố tạo nên hương vị đặc trưng của kẹo dừa
Hương vị đặc trưng của kẹo dừa Bến Tre không đến từ công thức phức tạp, mà được kết tinh từ những yếu tố đơn giản nhưng tinh tế, mang đậm chất miền quê sông nước. Trước hết là nguyên liệu – dừa xiêm Bến Tre nổi tiếng với cơm dày, béo ngậy và vị ngọt thanh tự nhiên. Nước cốt dừa được vắt tươi, hòa quyện với đường mía và mạch nha, tạo nên vị ngọt dịu và độ dẻo mềm đặc trưng của kẹo.
Tiếp theo là phương pháp nấu kẹo thủ công truyền thống, trong những chiếc chảo lớn đun bằng củi lửa liu riu, giúp hỗn hợp cô đặc từ từ mà không bị khét. Người làm kẹo phải luôn tay khuấy đều và canh đúng độ “chín” của kẹo – đây là yếu tố quan trọng quyết định độ thơm, dẻo và không bị dính răng khi ăn.
Cuối cùng, tay nghề và kinh nghiệm của người thợ cũng là yếu tố không thể thiếu. Những người thợ làm kẹo lâu năm ở Bến Tre có khả năng cảm nhận “độ tới” bằng mắt và bằng tay, mang lại chất lượng ổn định cho từng mẻ kẹo.
Những thay đổi trong cách làm kẹo dừa qua thời gian
Kẹo dừa Bến Tre có lịch sử hình thành từ đầu thế kỷ 20, bắt nguồn từ những hộ dân tự làm tại nhà với nguyên liệu đơn giản: cơm dừa, đường và mạch nha. Ban đầu, kẹo chỉ dùng trong gia đình hoặc làm quà biếu trong dịp lễ Tết. Tuy nhiên, nhờ hương vị thơm ngon đặc trưng, kẹo dừa nhanh chóng được lan truyền trong cộng đồng và bắt đầu xuất hiện tại các chợ quê.
Đến những năm 1950–1970, nhiều cơ sở làm kẹo thủ công bắt đầu hình thành, nổi bật là thương hiệu kẹo dừa Bà Hai Tỏ, được xem là một trong những cơ sở đầu tiên đưa sản phẩm kẹo dừa ra thị trường rộng lớn. Đây là giai đoạn kẹo dừa phát triển mạnh tại Bến Tre, dần trở thành mặt hàng kinh doanh có giá trị.
Từ thập niên 1980 đến 1990, khi nền kinh tế dần mở cửa, kẹo dừa bắt đầu xuất hiện trên thị trường toàn quốc và được đóng gói chỉn chu hơn. Một số cơ sở sản xuất đã đầu tư máy móc để tăng năng suất nhưng vẫn giữ công thức truyền thống.
Bước sang thế kỷ 21, kẹo dừa Bến Tre không chỉ là đặc sản địa phương mà còn trở thành mặt hàng xuất khẩu sang nhiều nước như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ... Sự ra đời của nhiều công ty lớn như Đồng Khởi, Bến Tre Import Export (BETRIMEX)... đã đưa kẹo dừa lên một tầm cao mới – được công nhận về chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm và thương hiệu.
Đến nay, kẹo dừa không ngừng được đổi mới về mẫu mã, hương vị (kẹo dừa sầu riêng, kẹo dừa cacao, kẹo dừa đậu phộng…) để phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng trong và ngoài nước, đồng thời vẫn giữ được hồn cốt truyền thống đã làm nên tên tuổi của đặc sản xứ dừa.
Ai là người đầu tiên làm ra món kẹo dừa?
Người được xem là người đầu tiên làm ra kẹo dừa tại Bến Tre là bà Nguyễn Thị Ngọc, còn được biết đến rộng rãi với tên gọi thân thuộc bà Hai Tỏ. Vào khoảng những năm 1930–1940, trong gian bếp nhỏ tại xã Phú Đức (nay thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre), bà Hai Tỏ đã thử nghiệm nấu nước cốt dừa với đường và mạch nha, tạo ra một loại kẹo dẻo thơm ngậy – tiền thân của kẹo dừa truyền thống ngày nay.
Ban đầu, món kẹo dừa này chỉ được làm thủ công, dùng trong gia đình hoặc tặng người thân mỗi dịp Tết đến xuân về. Nhận thấy nhiều người yêu thích hương vị béo bùi của loại kẹo này, bà Hai Tỏ bắt đầu sản xuất nhiều hơn và bán tại các chợ quê, từ đó lan rộng ra khắp vùng Bến Tre.
Sáng tạo của bà không chỉ tạo ra một món ăn mới mà còn góp phần hình thành nên làng nghề kẹo dừa, mang lại sinh kế cho hàng trăm hộ dân và đặt nền móng cho thương hiệu kẹo dừa Bến Tre nổi tiếng cả nước và quốc tế như ngày nay.
Kết luận
Từ một món quà quê giản dị được tạo nên trong gian bếp nhỏ của bà Hai Tỏ tại Bến Tre, kẹo dừa đã trải qua hành trình hơn nửa thế kỷ để trở thành đặc sản nổi tiếng, không chỉ trong nước mà còn vươn ra thị trường quốc tế. Nguồn gốc mộc mạc ấy chính là minh chứng cho sự sáng tạo, khéo léo và tâm huyết của người dân xứ dừa – những con người đã biến nguyên liệu đời thường thành một sản phẩm mang đậm bản sắc văn hóa miền Tây Nam Bộ.
Ngày nay, dù được cải tiến về công nghệ và hương vị, kẹo dừa vẫn giữ nguyên hồn cốt truyền thống, như một biểu tượng ẩm thực và niềm tự hào của Bến Tre. Việc hiểu rõ nguồn gốc không chỉ giúp ta trân trọng hơn một viên kẹo ngọt ngào, mà còn là cách để gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa bản địa qua từng thế hệ.
