Phú Thọ
Giới thiệu

Phú Thọ là một tỉnh thuộc vùng Đông Bắc Bộ Việt Nam, nằm ở vị trí cửa ngõ nối liền giữa thủ đô Hà Nội với các tỉnh miền núi phía Bắc. Đây là vùng đất Tổ, nơi được coi là cái nôi của nền văn minh lúa nước và là nơi các Vua Hùng dựng nước Văn Lang.
Thành phố Việt Trì là trung tâm hành chính, kinh tế chính trị văn hoá giáo dục của tỉnh, cách trung tâm thủ đô Hà Nội 80 km và sân bay quốc tế Nội Bài 50 km về phía Tây Bắc.
Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Phú Thọ có:
- Diện tích: 9.361 km², xếp thứ 15
- Dân số: 4.022.638 người, xếp thứ 11
Lịch sử hình thành và phát triển

Phú Thọ được coi là vùng Đất Tổ cội nguồn của dân tộc Việt Nam. Tương truyền tại nơi đây, các vua Hùng đã dựng nước nên nước Văn Lang - nhà nước đầu tiên của Việt Nam, với kinh đô là Phong Châu, tức vùng xung quanh thành phố Việt Trì ngày nay, trải qua 3 thời kỳ chính:
- Thời Hùng Vương: Phú Thọ là kinh đô của nhà nước Văn Lang, với kinh đô đặt tại Phong Châu (nay là xã Phong Châu, huyện Lâm Thao).
- Thời kỳ phong kiến: Phú Thọ từng là một phần của trấn Sơn Tây, sau đó là tỉnh Hưng Hóa.
- Thời kỳ hiện đại: Tỉnh Phú Thọ được thành lập vào năm 1903. Sau Cách mạng tháng Tám, tỉnh này đóng vai trò quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12 tháng 6 năm 2025). Theo đó, sáp nhập tỉnh Hòa Bình và tỉnh Vĩnh Phúc vào tỉnh Phú Thọ.
Kinh tế và xã hội

Kinh tế
Phú Thọ là cửa ngõ, trung tâm kinh tế của liên tỉnh phía Bắc, nằm trong vùng đô thị Hà Nội, hành lang kinh tế Côn Minh - Hà Nội - Hải Phòng nên có nhiều lợi thế để phát triển kinh tế gồm:
- Công nghiệp: Đây là động lực chính của nền kinh tế Phú Thọ. Tỉnh có nhiều khu công nghiệp và cụm công nghiệp đã đi vào hoạt động, thu hút đầu tư trong và ngoài nước. Các ngành sản xuất chủ lực bao gồm:
- Công nghiệp khai thác và chế biến khoáng sản: Với các mỏ đá, cao lanh, quặng sắt.
- Sản xuất vật liệu xây dựng: Gạch, ngói, xi măng.
- Chế biến nông sản: Chè, sắn, gỗ.
- Ngành dệt may và da giày: Đóng góp đáng kể vào kim ngạch xuất khẩu.
- Giá trị sản xuất công nghiệp năm 2023 đạt khoảng 95 nghìn tỷ đồng, tăng trưởng 9,8% so với năm 2022.
- Nông nghiệp: Dù công nghiệp phát triển, nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng, đặc biệt là trong việc đảm bảo an ninh lương thực và phát triển nông thôn.
- Cây trồng chủ lực: Chè là cây công nghiệp lâu năm nổi tiếng của Phú Thọ. Tỉnh có diện tích trồng chè lớn, với các vùng chè nổi tiếng như Long Cốc, Đoan Hùng. Các loại cây ăn quả như bưởi Đoan Hùng và cam cũng mang lại giá trị kinh tế cao.
- Chăn nuôi: Phát triển chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng trang trại, ứng dụng công nghệ cao.
- Dịch vụ và Du lịch: Ngành du lịch, đặc biệt là du lịch tâm linh, đang phát triển mạnh mẽ. Lễ hội Đền Hùng thu hút hàng triệu du khách mỗi năm, tạo ra nguồn thu lớn cho dịch vụ lưu trú, ăn uống và vận tải.
Xã hội
Phú Thọ có dân số khoảng 1,515 triệu người (số liệu năm 2023). Tỷ lệ đô thị hóa đang tăng nhanh, với trung tâm là thành phố Việt Trì - được mệnh danh là thành phố lễ hội.
- Dân tộc: Phú Thọ là nơi sinh sống của 25 dân tộc anh em. Dân tộc Kinh chiếm đa số, bên cạnh các dân tộc thiểu số như Mường, Dao, Tày...
- Giáo dục và Y tế: Hệ thống trường học từ mầm non đến đại học được đầu tư phát triển. Tỉnh có các cơ sở y tế hiện đại, đảm bảo công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân.
- Văn hóa - Xã hội: Các giá trị văn hóa truyền thống được bảo tồn và phát huy. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã trở thành bản sắc riêng của người dân đất Tổ, góp phần củng cố khối đại đoàn kết dân tộc.
Văn hóa và du lịch

Văn hóa
Phú Thọ là một trung tâm văn hóa lớn với nhiều di tích lịch sử và lễ hội truyền thống. Nổi bật nhất là Lễ hội Giỗ Tổ Hùng Vương (mùng 10 tháng Ba âm lịch) được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào năm 2012. Hàng năm, lễ hội Đền Hùng thu hút hàng triệu du khách. Đây không chỉ là một nghi thức tâm linh mà còn là biểu tượng của tinh thần đại đoàn kết dân tộc.
Du lịch
Với tiềm năng văn hóa và lịch sử phong phú, du lịch Phú Thọ tập trung vào các loại hình du lịch tâm linh và du lịch sinh thái.
- Du lịch tâm linh - lịch sử:
- Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Đền Hùng: Đây là điểm đến không thể bỏ qua, gồm nhiều đền, chùa nằm trên núi Nghĩa Lĩnh. Du khách có thể hành hương, tìm hiểu lịch sử và chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ.
- Đền Mẫu Âu Cơ: Nằm tại xã Hiền Lương, huyện Hạ Hòa, nơi thờ mẹ của dân tộc Việt Nam. Ngôi đền có kiến trúc cổ kính, linh thiêng, nằm trong khung cảnh yên bình.
- Chùa Vĩnh Khánh (hay Chùa Dược): Nơi thờ Thiền sư Thiệu Long, nằm trên một ngọn đồi với khung cảnh đẹp.
- Du lịch sinh thái:
- Vườn Quốc gia Xuân Sơn: Đây là vườn quốc gia duy nhất của tỉnh Phú Thọ, với hệ sinh thái rừng nhiệt đới phong phú, nhiều loài động thực vật quý hiếm. Nơi đây có nhiều hang động đá vôi, suối, thác và bản làng của dân tộc Dao, Mường, rất thích hợp cho du lịch khám phá và trekking.
- Đồi chè Long Cốc: Nằm tại xã Long Cốc, huyện Tân Sơn. Đây là một trong những đồi chè đẹp nhất Việt Nam, được ví von là "Vịnh Hạ Long trên cạn". Du khách đến đây có thể ngắm bình minh trên những đồi chè nhấp nhô, xanh mướt và tìm hiểu về quy trình sản xuất chè.
- Khu du lịch nước khoáng nóng Thanh Thủy: Nổi tiếng với nguồn nước khoáng tự nhiên, rất tốt cho sức khỏe. Đây là điểm đến lý tưởng để nghỉ dưỡng và thư giãn.
Tổng kết

Phú Thọ là một tỉnh có vị trí chiến lược, mang trong mình giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc. Với tiềm năng về du lịch tâm linh, văn hóa và sinh thái, cùng với sự phát triển kinh tế ổn định, Phú Thọ đang khẳng định vị thế là một trong những tỉnh phát triển năng động ở vùng Đông Bắc Bộ.