Trong những năm gần đây, cụm từ chuyển đổi số ngày càng được nhắc đến thường xuyên trong các chiến lược phát triển của doanh nghiệp, cơ quan nhà nước và toàn xã hội. Vậy chuyển đổi số là gì, tại sao nó lại quan trọng, và Việt Nam đang ở đâu trong tiến trình này? Bài viết dưới đây sẽ phân tích toàn diện khái niệm, sự khác biệt giữa chuyển đổi số và tin học hóa, các công nghệ cốt lõi, thách thức, cơ hội và ứng dụng thực tế.
1. Chuyển đổi số là gì?
Có nhiều định nghĩa khác nhau về Chuyển đổi số, tuy nhiên sẽ có những điểm tương đồng nhất định, chúng ta có thể định nghĩa theo cách sau:
Chuyển đổi số là quá trình ứng dụng công nghệ số vào mọi khía cạnh của tổ chức, doanh nghiệp hoặc cá nhân, nhằm thay đổi cách thức hoạt động, tạo ra giá trị mới và nâng cao hiệu quả, năng lực cạnh tranh. Nó không chỉ là việc số hóa các quy trình, mà còn là sự thay đổi tư duy, văn hóa và mô hình hoạt động để thích ứng với môi trường kinh doanh và xã hội đang chuyển đổi nhanh chóng.
Hãy tưởng tượng một hiệu sách nhỏ, suốt hơn 20 năm chỉ bán tại cửa hàng. Sau đó, họ bắt đầu chuyển đổi:
- Giai đoạn năm 2015: Hiệu sách số hóa dữ liệu từng đầu sách — từ giấy sang hệ thống quản lý sách điện tử — cho phép tìm kiếm nhanh, tránh thất lạc.
- Giai đoạn tiếp theo: Làm website bán hàng, đăng tải sách mới, có chat hỗ trợ khách ngay khi họ truy cập.
- Và sau đó: Thu thập dữ liệu mua sách, phân tích xu hướng để gợi ý cuốn sách phù hợp với từng độc giả — và cuối cùng là ra mắt app riêng với chương trình tích điểm, khuyến mãi cá nhân hóa.
Kết quả? Doanh thu tăng gấp đôi trong vòng 2 năm, chi phí lưu kho giảm 30%, và khách cũ ghé lại nhiều hơn — minh chứng rõ nét của chuyển đổi số toàn diện.
Số liệu thật từ thực trạng:
Theo Wikipedia, 71% doanh nghiệp tại Mỹ đã sử dụng ít nhất một công nghệ số tiên tiến, trong khi con số này ở EU là khoảng 53% . Cũng theo CIPS (Chartered Institute of Procurement & Supply), từ năm 2017–2020, hơn 90% doanh nghiệp được hỏi đã áp dụng ít nhất một công nghệ thông tin mới, với mục tiêu giảm chi phí và nâng cao hiệu quả.
2. Sự khác biệt giữa chuyển đổi số và tin học hóa
- Tin học hóa (digitalization hoặc digitization) là việc chuyển đổi từ analog sang digital, đơn giản như scan tài liệu thành file máy tính hoặc số hóa quy trình thủ công (nguồn: Salesforce,smartb.co.)
- Chuyển đổi số là bước cao hơn: không chỉ số hóa mà là định hình lại cách làm việc, mô hình kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp (nguồn: magenest.com,ibm.com).
Ví dụ:
Một bệnh viện nhỏ từng nhận bệnh nhân bằng giấy. Họ scan hồ sơ vào máy — đó là tin học hóa. Nhưng khi nâng cấp thành hệ thống quản lý bệnh viện điện tử kết hợp telemedicine, lịch hẹn tự động, dữ liệu bệnh lý phân tích để cải thiện quy trình khám chữa — đó mới là chuyển đổi số toàn diện.
Nét khác biệt chuyên sâu:
Từ nghiên cứu Journal of the Association for Information Systems (JAIS), chuyển đổi số định hình lại giá trị cốt lõi, tái cấu trúc bản sắc tổ chức, trong khi tin học hóa chỉ cải thiện, hỗ trợ mô hình hiện tại (Nguồn: aisel.aisnet.org.)
3. Chuyển đổi số trong mối quan hệ với khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo
Chuyển đổi số là đòn bẩy trong việc ứng dụng công nghệ mới như AI, dữ liệu lớn, IoT,... để tạo ra đổi mới sáng tạo trong mô hình và dịch vụ.
Ví dụ:
Công ty A áp dụng AI phân tích dữ liệu khách hàng để nhân viên tư vấn chủ động liên hệ, cải thiện tỷ lệ mua hàng thêm 25%. Những gợi ý cá nhân hóa bằng AI đã tạo ra trải nghiệm mới, giúp tăng doanh thu và lòng trung thành.
Số liệu từ thực tiễn:
Nghiên cứu cho thấy đại dịch COVID-19 thúc đẩy chuyển đổi số, khoảng 55% doanh nghiệp châu Âu và 46% doanh nghiệp nói chung đã tăng tốc ứng dụng công nghệ số (Nguồn: Wikipedia). Điều đó chứng tỏ số hóa không chỉ là công nghệ — nó là động lực đổi mới sáng tạo.
4. Công nghệ số là gì?
Công nghệ số (digital technologies) là các giải pháp hiện đại như AI, IoT, điện toán đám mây, phân tích dữ liệu lớn, blockchain, được ứng dụng để nâng cao hiệu quả vận hành, đổi mới sản phẩm và trải nghiệm người dùng.
Ví dụ:
Một nhà máy chế biến thực phẩm tại châu Âu đầu tư cảm biến IoT gắn vào dây chuyền chế biến. Dữ liệu từ đó được đưa vào hệ thống phân tích thời gian thực và cảnh báo khi nhiệt độ hoặc độ ẩm vượt ngưỡng. Nhờ vậy, họ giảm được 20% số lô hàng bị loại do hư hỏng — nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm lãng phí đáng kể.
Theo IBM, công nghệ số tạo nên các digital twin — bản sao số 3D mô phỏng quy trình, dây chuyền sản xuất, chuỗi cung ứng — dựa trên dữ liệu từ IoT và các thiết bị kết nối (PLC, cảm biến...), giúp tăng năng suất và tối ưu quy trình thiết kế sản phẩm.
Frost & Sullivan (qua tài liệu Oracle) chỉ ra rằng các công nghệ như IoT, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, AI công nghiệp và blockchain đều có thể được kết hợp để số hóa nhà máy và giải quyết từng vấn đề kinh doanh hiệu quả.
5. Ba làn sóng công nghệ và chuyển đổi số
Chuyển đổi số diễn ra theo ba làn sóng chính:
Làn sóng 1 — Số hóa quy trình (Digitization of business processes): tự động hóa nội bộ, như ERP, CRM, SCM — không nhìn thấy trực tiếp từ khách hàng nhưng tăng tốc và mở rộng quy trình.
Làn sóng 2 — Số hóa sản phẩm/dịch vụ (Digitization of offerings): mở nền tảng tương tác trực tiếp với khách hàng, ví dụ thương mại điện tử, ứng dụng di động, UX. Uber, Airbnb là các ví dụ nổi bật.
Làn sóng 3 — Hướng nhu cầu khách hàng (Customer-need based offerings): sử dụng API để tạo ra mô hình kinh doanh mới, liên kết dịch vụ từ nhiều nguồn, hướng đến trải nghiệm cá nhân hóa và linh hoạt.
Câu chuyện minh họa:
Một ngân hàng từng chỉ số hóa hồ sơ khách hàng nội bộ (làn sóng 1). Sau đó, ra app ngân hàng trên điện thoại (làn sóng 2). Hiện nay, họ mở API cho bên thứ ba: người dùng có thể kết nối tài khoản ngân hàng với ứng dụng quản lý chi tiêu, ứng dụng đầu tư... — chính là làn sóng 3, mô hình mở, kết nối đa dịch vụ để đáp ứng nhu cầu cá nhân (Nguồn: Uwe Friedrichsen).
Theo SID Global Solutions, làn sóng đầu (Automation and Optimization) tập trung vào tối ưu nội bộ; làn sóng tiếp theo (Digitization and Innovation) tạo ra đổi mới cho sản phẩm; và làn sóng thứ ba (Disruption and Transformation) chuyển đổi toàn bộ mô hình kinh doanh.
6. Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số
Cách mạng công nghiệp thứ tư (Industry 4.0) là sự kết hợp giữa số hóa, tự động hóa, dữ liệu thời gian thực và kết nối thông minh để tạo nên nhà máy thông minh, chuỗi cung ứng linh hoạt và dịch vụ cá nhân hóa — trong đó chuyển đổi số là nền tảng không thể thiếu.
General Motors tại nhà máy Factory Zero (Detroit) ứng dụng AI và máy học trong sản xuất xe điện. Hệ thống giúp:
Phát hiện kịp thời lỗi trong từng bộ phận như pin, sơn
Tối ưu hóa sản xuất theo nhu cầu thực
Hỗ trợ marketing nhắm đúng khách hàng, cá nhân hóa trải nghiệm
Đây là minh chứng sống động của Industry 4.0 — AI không thay người, mà hỗ trợ và nâng cao hiệu suất công việc.
McKinsey khẳng định chuyển đổi số trong manufacturing không chỉ thay đổi quy trình mà còn con người — từ nâng cao năng lực ra quyết định, đào tạo lại nhân sự đến cải thiện an toàn và sự hài lòng tại nơi làm việc.
SAP khảo sát cho thấy 2/3 doanh nghiệp sản xuất chưa triển khai Industry 4.0 vượt qua giai đoạn thử nghiệm, cho thấy khó khăn về kỹ thuật và chiến lược thực thi Pemeco Consulting.IoT Analytics (2025) đưa ra 6 bài học từ các nhà sản xuất tiên phong như Roche, Ford, Siemens Energy...: ưu tiên nhu cầu vận hành và con người đầu tiên, đầu tư hạ tầng dữ liệu mở, tích hợp IT/OT mở rộng để tăng khả năng mở rộng và đổi mới
7. Ứng dụng chuyển đổi số trong đời sống và kinh doanh
Bạn thử tưởng tượng một sáng cuối tuần, bạn có thể xem dự báo thời tiết, giá thực phẩm thị trường, học tiếng Anh trực tuyến, đăng ký khám bệnh, hay đặt mua rau sạch… tất cả chỉ cần vài cú chạm trên điện thoại. Đây là kết quả của chuyển đổi số len lỏi vào đời sống hàng ngày. Nhờ chuyển đổi số, người dân có thể "tra cứu thông tin sức khỏe, giá cả thị trường, thời tiết, học trực tuyến, theo dõi tin tức và chia sẻ kiến thức nhanh chóng"trước đây chỉ có thể qua sách báo hoặc hỏi truyền miệng.
Ứng dụng trong kinh doanh:
Ngân hàng số như Timo (VPBank), LiveBank (TPBank), E-Zone (BIDV)… cho phép khách hàng giao dịch tiện lợi qua điện thoại, kết nối vào hệ sinh thái số.
Phát triển kinh tế vùng: Tại Thanh Hóa, nhiều hội viên phụ nữ đã tiếp cận thị trường mới, bán sản phẩm trực tuyến, tăng thu nhập nhờ chuyển đổi số; đây là bước đột phá trong giảm nghèo và nâng cao vai trò xã hội
8. Thách thức và khó khăn của chuyển đổi số
- Silo nội bộ – thiếu đồng bộ:
Khi các phòng ban vận hành riêng lẻ, nỗ lực số hóa dễ trở nên rời rạc và không hiệu quả. - Văn hóa chống thay đổi:
Kháng cự từ nhân viên và lãnh đạo thường khiến sáng kiến số hóa trở chậm trễ hoặc thất bại. - Thiếu chiến lược quản lý thay đổi:
Nhiều dự án số hóa thất bại vì thiếu kế hoạch truyền thông và đào tạo bài bản; nhân viên không biết “tại sao phải thay đổi”, dẫn đến bỏ dở hoặc không áp dụng hiệu quả. - Thiếu kỹ năng số và nhân lực:
Một phần lớn thất bại đến từ thiếu nhân lực có năng lực chuyển đổi số, nhất là hiểu về AI, dữ liệu, làm việc từ xa… - Hạ tầng cũ kỹ, tích hợp khó:
Hệ thống legacy khó tích hợp với công nghệ mới, tạo tắc nghẽn trong nỗ lực chuyển đổi; cần đầu tư dần sang nền tảng đám mây. - Chi phí cao và rủi ro thất bại:
Theo Oliver Wyman, các dự án lớn thường bị đội ngân sách hàng tỷ đô la và trễ tiến độ hơn 2 năm—không đúng hạn, vượt chi phí, dễ thất bại. - Chuỗi mệt mỏi vì biến đổi liên tục “transformation fatigue”:
Khi thay đổi nhiều, nhân viên dễ cảm thấy quá tải, mất niềm tin, dẫn đến đối phó qua quýt; cần lối tiếp cận liên tục, làm dần dần, gắn kết giữa công nghệ và con người
9. Mặt trái của chuyển đổi số
- Phân mảnh và phức tạp:
Không chuẩn hóa giữa ngành, doanh nghiệp dễ rơi vào tình trạng "loạn" giải pháp—mỗi nơi làm mỗi kiểu. - Mất niềm tin khách hàng:
Khi hệ thống thay đổi, nếu khách hàng không được chuẩn bị có thể tạm ngưng sử dụng, giảm trung thành. - Rủi ro bảo mật, dữ liệu:
Dữ liệu tập trung dễ bị tấn công; lỗi con người cũng có thể làm lộ thông tin nhạy cảm nếu không có cơ chế bảo vệ tốt. - Thất nghiệp hoặc stress:
Số hóa khiến một số vị trí trở nên dư thừa, nhân viên chưa sẵn sàng có thể stress, lo mất việc nếu không được đào tạo chuyển đổi.
10. Chuyển đổi số tại Việt Nam
Chính phủ dẫn dắt với chiến lược rõ ràng
Việt Nam đã xác định Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến 2030 với ba trụ cột: Chính phủ số, Kinh tế số, và Xã hội số, thông qua Quyết định số 749/QĐ-TTg. Nằm trong khung đó, 63 tỉnh thành và các bộ ngành đều đã xây dựng lộ trình chuyển đổi số riêng, đảm bảo linh hoạt nhưng đồng bộ với điều kiện thực tế.
Kinh tế số bùng nổ với tốc độ nhanh nhất ASEAN
Tỷ trọng kinh tế số chiếm hơn 12 % GDP quốc gia vào năm 2023, với tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) đạt 19 % — là mức nhanh nhất trong số các quốc gia ASEAN. Thị trường dự kiến đạt giá trị khoảng 45 tỷ USD vào 2025, và có khả năng tăng lên 90–200 tỷ USD vào 2030.
Doanh nghiệp sẵn sàng chuyển đổi — đặc biệt trong SME
Theo khảo sát từ CPA Australia, 74 % doanh nghiệp Việt Nam đã có chiến lược số, vượt mức trung bình toàn khu vực (63 %). Cũng theo đó, gần 80 % doanh nghiệp đã sử dụng AI trong vòng 12 tháng gần nhất. Bên cạnh đó, dữ liệu từ Cục Phát triển doanh nghiệp cho thấy 92 % doanh nghiệp quan tâm và áp dụng chuyển đổi số trong hoạt động, với hơn 50 % duy trì giải pháp số lâu dài.
Hạ tầng kỹ thuật và siêu ứng dụng quốc gia
Việt Nam đang tăng cường phát triển hạ tầng kỹ thuật: có kế hoạch triển khai 10 cáp ngầm mới đến 2030 để nâng cao kết nối quốc tế. Các tập đoàn như Nvidia và Qualcomm đang đầu tư mạnh vào Việt Nam: Nvidia xây dựng trung tâm AI và trung tâm dữ liệu, Qualcomm thành lập trung tâm R&D AI tiên tiến.
Công cụ chuyển đổi số phục vụ người dân
Ứng dụng VNeID đã trở thành “siêu ứng dụng” định danh điện tử toàn quốc, cho phép người dân lưu giữ và xác thực nhiều loại giấy tờ (giấy tờ tùy thân, đăng ký xe, bảo hiểm,y tế, bằng lái…) một cách điện tử. Từ tháng 7/2025, VNeID đã mở rộng cho cả người nước ngoài cư trú tại Việt Nam.
11. Kết luận
Chuyển đổi số không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là động lực then chốt cho sự phát triển kinh tế – xã hội tại Việt Nam. Từ việc ứng dụng công nghệ số, AI, dữ liệu lớn cho đến xây dựng hạ tầng và siêu ứng dụng quốc gia, Việt Nam đang từng bước hình thành nền kinh tế số hiện đại, bền vững và hội nhập toàn cầu. Chính phủ, doanh nghiệp và người dân đều đóng vai trò quan trọng trong hành trình này. Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội tăng trưởng, chuyển đổi số cũng đặt ra nhiều thách thức về bảo mật dữ liệu, khoảng cách số và năng lực công nghệ. Để bứt phá, Việt Nam cần đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, tăng cường hợp tác quốc tế, phát triển nhân lực số và hỗ trợ doanh nghiệp SME. Đây là thời điểm vàng để toàn xã hội đồng hành, khai thác tối đa giá trị mà chuyển đổi số mang lại.
Với vai trò là công ty công nghệ hàng đầu tại Khánh Hòa, APLUZ đóng vai trò như một đòn bẩy thúc đẩy các doanh nghiệp tại địa phương này mạnh dạn đầu tư vào công nghệ. Sự hiện diện và thành công của APLUZ giúp nâng cao nhận thức, tạo ra một hệ sinh thái chuyển đổi số năng động. Từ đó, không chỉ các doanh nghiệp được hưởng lợi mà nền kinh tế số của tỉnh cũng được củng cố và phát triển bền vững.
Nguyễn Nhật Thanh |
21 giờ
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
2 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
24/06/2025 10:29
Nguyễn Nhật Thanh |
21/06/2025 07:59
Nguyễn Nhật Thanh |
20/06/2025 12:08
Lam Ngọc Hồ Đăng |
15/04/2025 16:39
Lượng Mai Văn |
14/04/2025 11:27
Nguyễn Nhật Thanh |
21 giờ
Hoàng Thị Mỹ Tâm |
24 ngày
Hoàng Thị Mỹ Tâm |
24 ngày
Hoàng Thị Mỹ Tâm |
24 ngày
Hoàng Thị Mỹ Tâm |
24 ngày
Hoàng Thị Mỹ Tâm |
24 ngày
Vân Thu |
24 ngày
Vân Thu |
24 ngày
