Bắc Ninh

Bắc Ninh là một tỉnh thuộc vùng Đồng bằng sông Hồng, nằm ở phía Đông Bắc của thủ đô Hà Nội, Việt Nam. Tỉnh này nổi tiếng là trung tâm của xứ Kinh Bắc xưa và là cái nôi của Dân ca Quan họ, một di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Bắc Ninh là một trong những tỉnh có diện tích nhỏ nhất cả nước. Tuy nhiên, với vị trí chiến lược, tỉnh được xem là trung tâm kinh tế, văn hóa, và du lịch của vùng. Tỉnh lỵ là thành phố Bắc Ninh.

Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Bắc Ninh có:

• Diện tích: 4.719 km², xếp thứ 30
• Dân số: 3.619.433 người, xếp thứ 14

Bắc Ninh là một vùng đất có bề dày lịch sử và văn hóa, được mệnh danh là "vùng đất ngàn năm văn hiến". Lịch sử của vùng đất này gắn liền với nền văn minh sông Hồng từ rất sớm.

Qua các triều đại phong kiến, tên gọi và địa giới hành chính của vùng đất này đã trải qua nhiều lần thay đổi. Thời Lý – Trần, khu vực này được biết đến với tên gọi Lộ Bắc Giang. Đến thời nhà Lê, vùng đất này được đổi tên thành xứ Kinh Bắc vào năm 1490. Tên gọi "tỉnh Bắc Ninh" chính thức được thành lập vào ngày 4 tháng 11 năm 1831, dưới thời vua Minh Mạng. 

Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, tỉnh Bắc Ninh trải qua nhiều lần sáp nhập và chia tách. Năm 1963, tỉnh Bắc Ninh sáp nhập với tỉnh Bắc Giang thành tỉnh Hà Bắc. Đến ngày 01/01/1997, tỉnh Bắc Ninh được tái lập theo Nghị quyết của Quốc hội khóa IX.

Từ khi tái lập, Bắc Ninh đã có những bước phát triển vượt bậc, trở thành một trong những tỉnh dẫn đầu về công nghiệp, thu hút đầu tư nước ngoài.

Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh (nghị quyết có hiệu lực từ ngày 12 tháng 06 năm 2025). Theo đó, hợp nhất tỉnh Bắc Giang và tỉnh Bắc Ninh cũ thành một đơn vị hành chính mới với tên gọi tỉnh Bắc Ninh. Trung tâm hành chính của tỉnh mới sẽ đặt tại thành phố Bắc Giang hiện tại. Việc giữ lại tên "Bắc Ninh" thể hiện sự công nhận và tôn trọng đối với vị thế lịch sử và văn hóa đặc trưng của vùng đất Kinh Bắc.

Bắc Ninh có địa hình trải dài từ đồng bằng đến trung du và là vùng chuyển tiếp giữa vùng núi phía bắc với châu thổ sông Hồng ở phía nam. Tuy phần lớn diện tích tự nhiên của tỉnh là núi đồi nhưng nhìn chung địa hình không bị chia cắt nhiều. Hệ thống sông ngòi dày đặc, chủ yếu là sông Cầu, sông Đuống và sông Thái Bình, tạo điều kiện thuận lợi cho nông nghiệp và giao thông thủy.

Bắc Ninh nằm trong vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm, chia làm 4 mùa rõ rệt (xuân, hạ, thu, đông). Có sự chênh lệch rõ ràng về nhiệt độ giữa mùa hè nóng ẩm và mùa đông khô lạnh. Sự chênh lệch đạt 15 - 16°C. Mùa mưa kéo dài từ tháng 5 đến tháng 9 hàng năm. Lượng mưa trong mùa này chiếm 80% tổng lượng mưa cả năm. Lượng mưa trung bình hàng năm: 1.400 - 1.700 mm.

Bắc Ninh được biết đến là một trong những tỉnh có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất cả nước.

• Kinh tế: Kinh tế của tỉnh chủ yếu dựa vào công nghiệp và dịch vụ, đặc biệt là các ngành công nghiệp công nghệ cao. Bắc Ninh là trung tâm sản xuất của nhiều tập đoàn điện tử lớn trên thế giới như Samsung, Canon,... Thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) luôn đứng trong top đầu cả nước. Năm 2023, GRDP (Tổng sản phẩm trên địa bàn) của Bắc Ninh ước tính đạt 144.137 tỷ đồng (theo Cục Thống kê tỉnh Bắc Ninh). Tỷ trọng công nghiệp và xây dựng chiếm gần 75% trong cơ cấu kinh tế.
• Xã hội: Trong lịch sử, Bắc Ninh là tỉnh có nhiều Trạng nguyên nhất Việt Nam dù rằng diện tích nhỏ nhất trong nước.Tỉnh có hệ thống giáo dục phát triển, với nhiều trường học các cấp. Tỷ lệ đô thị hóa cao, dân số trẻ và năng động.

Bắc Ninh là cái nôi của nền văn hóa Kinh Bắc, nổi tiếng với nhiều di sản văn hóa phi vật thể và di tích lịch sử.

Văn hóa:

• Dân ca Quan họ: Được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại (năm 2009). Đây là nét đặc trưng văn hóa của Bắc Ninh, với những câu hát đối đáp duyên dáng, trữ tình.
• Lễ hội: Nhiều lễ hội truyền thống được tổ chức quanh năm, tiêu biểu như Hội Lim (ngày 13 tháng Giêng), lễ hội Chùa Dâu, lễ hội Đền Đô,...
• Làng nghề truyền thống: Nổi tiếng với các làng nghề như gốm Phù Lãng, đúc đồng Đại Bái, gỗ Đồng Kỵ, tranh dân gian Đông Hồ.

Du lịch: Các địa điểm di tích lịch sử và làng nghề nổi bật như:

• Di tích lịch sử:

• • Chùa Dâu: Ngôi chùa cổ nhất Việt Nam.
  • Đền Đô: Nơi thờ 8 vị vua nhà Lý.
  • Lăng và Đền thờ Kinh Dương Vương: Nơi thờ thủy tổ của người Việt.
  • Văn Miếu Bắc Ninh: Công trình kiến trúc mang đậm nét văn hóa hiếu học.

• Làng nghề: Du khách có thể tham quan các làng nghề để tìm hiểu quy trình sản xuất và mua sắm các sản phẩm thủ công tinh xảo.
  • Làng tranh Đông Hồ: Nổi tiếng với nghề làm tranh dân gian truyền thống, được in trên giấy điệp bằng các màu sắc tự nhiên.  
  • Làng gốm Phù Lãng: Nổi tiếng với nghề gốm da lươn, thu hút du khách đến chiêm ngưỡng và tìm hiểu về quy trình sản xuất thủ công.  
  • Làng đúc đồng Đại Bái: Làng nghề thủ công đã tồn tại hàng thế kỷ, tạo ra các sản phẩm đồng tinh xảo, thể hiện sự khéo léo của người thợ.  

Bắc Ninh là một tỉnh có sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Vừa là một trung tâm công nghiệp công nghệ cao năng động, vừa là một vùng đất giàu bản sắc văn hóa Kinh Bắc. Sự phát triển mạnh mẽ về kinh tế không làm mất đi những giá trị văn hóa cổ xưa, mà ngược lại, còn tạo điều kiện để bảo tồn và phát huy. Bắc Ninh thực sự là một điểm sáng trên bản đồ phát triển của Việt Nam, xứng đáng với danh hiệu "vùng đất trăm nghề, trăm làng".