Trong lịch sử phát triển của kinh tế học Việt Nam hiện đại, hiếm có nhân vật nào để lại dấu ấn sâu sắc và toàn diện như Giáo sư Trần Phương. Không chỉ là người sáng lập, ông còn là linh hồn, là người “thức tỉnh” và đưa Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam từ một tổ chức mới hình thành trong bối cảnh chiến tranh, trở thành một Think Tank uy tín hàng đầu của đất nước. Hành trình gần nửa thế kỷ ấy được viết nên bởi tầm nhìn chiến lược, tinh thần đổi mới không ngừng và trách nhiệm của một nhà trí thức lớn dành cho sự phát triển của nền khoa học kinh tế quốc gia.
1. Khởi nguồn từ yêu cầu lịch sử
Trong thời kỳ chiến tranh chống Mỹ, Việt Nam cần mở rộng hoạt động đối ngoại để giúp cộng đồng quốc tế hiểu đúng về cuộc đấu tranh chính nghĩa của dân tộc. Hội Khoa học Kinh tế Quốc tế (IEA) là diễn đàn quan trọng để các nhà kinh tế toàn cầu gặp gỡ, trao đổi học thuật, chia sẻ quan điểm về phát triển.
Nhận thấy tầm quan trọng của việc có tiếng nói trong các diễn đàn này, Ban Bí thư Trung ương Đảng và Chính phủ đã giao Viện Kinh tế (Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam), khi đó do GS. Trần Phương giữ cương vị Viện trưởng, chuẩn bị thành lập một tổ chức xã hội đại diện cho giới kinh tế Việt Nam trên trường quốc tế.
Năm 1974, GS. Trần Phương cùng các chuyên gia chủ chốt từ Viện Kinh tế học, Trường Đại học Kinh tế – Kế hoạch và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã họp và công bố thành lập Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam.
Năm 1975, Chính phủ chính thức cho phép Hội hoạt động; GS. Trần Phương trở thành Chủ tịch đầu tiên.
2. Giai đoạn tập trung hoạt động đối ngoại (1974–1993)
Từ khi được thành lập đến Đại hội II năm 1993, Hội chủ yếu triển khai các hoạt động đối ngoại – nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược trong bối cảnh đất nước đang cần sự ủng hộ của thế giới.
Các chuyên gia kinh tế của Hội đã tham dự nhiều hội nghị quan trọng của IEA tại:
- Tiệp Khắc (1974)
- Tây Ban Nha (1976)
- Nhật Bản (1978)
Hội cũng trở thành thành viên của:
- Hội Kinh tế các nước thế giới thứ ba
- Liên hiệp các hội kinh tế ASEAN (FAEA)
Mặc dù giai đoạn những năm 1980 đất nước gặp nhiều khó khăn kinh tế – xã hội, ý kiến đề nghị Hội cần hoạt động mạnh trong nước đã xuất hiện. Tuy nhiên, do các lãnh đạo Hội đều nắm giữ những trọng trách lớn của Đảng và Nhà nước, việc triển khai trong nước chưa khởi sắc.
3. “Đánh thức” Hội – Quyết định mang tính bước ngoặt
Đầu những năm 1990, Hội gần như ngừng hoạt động. GS. Trần Phương thừa nhận rằng thời điểm đó ông từng nghĩ đến việc tổ chức Đại hội, bầu ban chấp hành mới rồi xin rút lui vì tuổi cao. Nhưng ông tự nhắc mình rằng không thể “nhường cho người đi sau khúc xương mà mình không gặm nổi”.
Trong nỗ lực vực dậy Hội, ông đã trực tiếp gặp Tổng Bí thư Đỗ Mười, thẳng thắn trình bày:
“Hội tôi lâu nay nó ngủ, bây giờ anh đến để động viên nó một tý.”
Tổng Bí thư đáp:
“Mình sẵn sàng, nhưng các cậu ngủ lâu quá. Mình đến rồi các cậu lại ngủ thì mình ngượng.”
GS. Trần Phương khẳng định:
“Chúng tôi sẽ không ngủ nữa đâu.”
Đó là lời hứa mở đầu cho cuộc “tái sinh” của Hội.
4. Chuyển hướng hoạt động – Mở rộng trong nước mạnh mẽ
Thực hiện cam kết với Tổng Bí thư, GS. Trần Phương triệu tập Đại hội II, lần đầu tiên có sự tham dự đông đảo từ các viện nghiên cứu, trường đại học và cơ quan khoa học lớn.
Ông đặt ra những câu hỏi nền tảng:
- Hội là tổ chức gì?
- Hội gồm những ai?
- Mục đích tồn tại để làm gì?
- Hoạt động theo cơ chế nào và lấy nguồn lực từ đâu?
Đại hội II thống nhất:
- Chuyển hướng mạnh sang hoạt động trong nước
- Sửa đổi Điều lệ
- Kiện toàn tổ chức
- Ban hành quy chế hoạt động
Chỉ trong thời gian ngắn, mạng lưới Hội và Chi hội được thành lập ở khắp các trường đại học, viện nghiên cứu và ngành, tỉnh. Hệ sinh thái học thuật – đào tạo – nghiên cứu của Hội nhanh chóng hình thành.
5. Hệ sinh thái khoa học và giáo dục do Hội kiến tạo
Trước Đại hội III, dưới sự dẫn dắt của GS. Trần Phương, Hội đã hình thành một loạt tổ chức khoa học – đào tạo – truyền thông, bao gồm:
Hệ thống tổ chức do Hội thành lập:
- Trường Đại học Quản lý và Kinh doanh Hà Nội
(do GS. Trần Phương sáng lập, trực tiếp làm Hiệu trưởng) - Thời báo Kinh tế Việt Nam
- Gần 20 trung tâm nghiên cứu, tư vấn, đào tạo
Khoảng 1.000 trí thức đã tham gia hoạt động cùng Hội.
Nguyên tắc đặc biệt do GS. Trần Phương đề ra:
- Khuyến khích trí thức sáng tạo, chủ động và tự chịu trách nhiệm
- Không dựa vào bao cấp của Nhà nước
- Các đơn vị phải “lấy chất xám nuôi chất xám”
- Hoạt động đa lĩnh vực: nghiên cứu, tư vấn, giám định, đào tạo, phổ biến kiến thức, xuất bản, hợp tác quốc tế
Nhờ đó, Hội trở thành lực lượng quan trọng hỗ trợ hoạch định đường lối, chính sách kinh tế của đất nước.
6. Thành công vang dội của Trường Đại học Quản lý và Kinh doanh Hà Nội
Ngay năm đầu tiên, trường đã thu hút hơn 800 sinh viên, một con số mà nhiều trường công lập lớn thời đó cũng khó đạt được.
Sau ba thập niên, trường đã đào tạo:
- Gần 150.000 cử nhân, kỹ sư, kiến trúc sư, bác sĩ, dược sĩ, thạc sĩ, tiến sĩ
- Hơn 1.000 sinh viên quốc tế (Lào, Campuchia, Trung Quốc)
Triết lý vận hành:
- Tất cả vì người học
- Phi lợi nhuận
- Trường là Hợp tác xã Xã hội chủ nghĩa của trí thức
Mỗi năm trường thu hút 3–4 vạn sinh viên, mở rộng cơ sở vật chất tại nhiều khu vực và đặc biệt là Khu liên hợp Khoa học – Đào tạo Từ Sơn (Bắc Ninh).
7. Thời báo Kinh tế Việt Nam – Một thành công khác của Hội
Dưới sự chỉ đạo của GS. Trần Phương, tờ “Thông tin kinh tế” được nâng lên tầm cao mới khi năm 1993 hợp tác với Tập đoàn Ringier AG (Thụy Sĩ) – tập đoàn in ấn lớn nhất châu Âu thời kỳ đó.
Kết quả:
- Hình thức đẹp, nội dung xuất sắc
- Trở thành tờ báo kinh tế hàng đầu Việt Nam
- GS. Trần Phương nhiều lần trực tiếp “can thiệp” để dẫn dắt báo vượt qua các giai đoạn cam go
8. Vai trò Think Tank hàng đầu của đất nước
Hội không chỉ nghiên cứu, đào tạo, xuất bản, mà còn tham gia phản biện chính sách ở tầm chiến lược quốc gia.
Tháng 9/2010, GS. Trần Phương chủ trì cuộc thảo luận đóng góp cho Dự thảo Văn kiện Đại hội XI. Những ý kiến của các nhà khoa học như:
- Trần Phương
- Đào Công Tiến
- Trần Việt Phương
- Phan Văn Tiệm
- Võ Đại Lược
- Phạm Chi Lan
- Lưu Bích Hồ
- Nguyễn Đình Hương
… được xem là những đóng góp sắc sảo, có giá trị như một báo cáo tư vấn chiến lược.
9. Di sản bất hủ của Giáo sư Trần Phương
Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam từ một tổ chức “ngủ quên” đã vươn mình trở thành một trong những tổ chức xã hội – nghề nghiệp lớn nhất cả nước, với mạng lưới rộng khắp và ảnh hưởng sâu sắc.
Tháng 4/2021, tại Đại hội nhiệm kỳ VI, do tuổi cao, GS. Trần Phương xin thôi giữ chức Chủ tịch. Đại hội trân trọng đề nghị ông giữ chức Chủ tịch danh dự, và bầu GS.TSKH Nguyễn Quang Thái kế nhiệm.
Từ 1974 đến 2021 – gần nửa thế kỷ cống hiến – GS. Trần Phương đã xây dựng nền móng, tạo dựng hệ sinh thái trí thức và đóng vai trò linh hồn của cả Hội.
Ông không chỉ là người sáng lập, mà còn là người dẫn dắt, người truyền cảm hứng, và người kiến tạo một Think Tank quan trọng bậc nhất của Việt Nam.
Phụng Huỳnh Phước |
7 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Xuân Trường Nguyễn |
26 ngày
Lượng Mai Văn |
8 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
18 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
18 ngày
.jpg)
Nguyễn Quỳnh Nhi |
18 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
18 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
18 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
Dũng Nguyễn |
24 ngày
.jpg)
Nguyễn Quỳnh Nhi |
26 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
26 ngày
