NCS-ThS Hồ Minh Châu
Vị trí tọa lạc và bối cảnh hình thành
Nhà thờ họ Hồ tỉnh Khánh Hòa tọa lạc trên khu đất vườn do ông Hồ Minh Châu cung tiến, diện tích 2,5 ha, dưới chân núi Hòn Ngang, thuộc thôn Lễ Thạnh, xã Diên Thọ, huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa. Đây là nơi hội tụ tâm linh của cộng đồng họ Hồ tại miền duyên hải Nam Trung Bộ, đồng thời cũng là địa chỉ văn hóa mang đậm dấu ấn lịch sử và tinh thần đoàn kết của con cháu họ Hồ.
Theo Gia phả chi họ Hồ Văn Hạnh Lâm (Hồ Danh Phàm, 1850), ngôi từ đường này vốn được dựng tại Kỳ Anh, Hà Tĩnh, do cụ Hồ Phúc Hiền (ông nội Hồ Danh Phàm), chức Tướng ty đô sự, Chỉ thụ tiến công, Trung thành binh mã tướng ty, thời Tây Sơn xây dựng đẻ thờ Tiên tổ khảo của dòng họ.
Trải qua biến thiên lịch sử, chiến tranh, ngôi từ đường xuống cấp nghiêm trọng, được ông Hồ Minh Châu chuộc lại và di dời vào Khánh Hòa, phục dựng từ vật tư, nguyên liệu tháo dỡ từ ngôi nhà thờ cổ có tuổi thọ trên 200 năm, được tôn tạo, ngôi nhà thờ vẫn giữ được nét cổ kính, uy nghiêm, đồng thời được con cháu họ Hồ tu bổ liên tục, trở thành trung tâm sinh hoạt dòng tộc tại Khánh Hòa.
Trước đây, khi chưa có nhà thờ, hàng năm con cháu họ Hồ tại Khánh Hòa vẫn duy trì nghi lễ thờ cúng rải rác ở các chi họ tại Vĩnh Ngọc, Vĩnh Hòa, Vĩnh Thái, Diên Bình, v.v. Từ khi phục dựng, ngôi nhà thờ này làm từ đường chung cho toàn tỉnh.
Việc xây dựng nhà thờ họ Hồ tỉnh Khánh Hòa là mong muốn và ước vọng của các Tiền thúc bá là Trưởng ban liên lạc họ Hồ tỉnh Khánh Hòa khóa I, II, III là Hồ Bạch Mai, Hồ Văn Hường, Hồ Quốc Ái, cũng là nguyện vọng của đông đảo bà con người họ Hồ, đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy, kết nối, vận động và duy trì hoạt động nhà thờ.
Kiến trúc và không gian
Nhà thờ mang lối kiến trúc truyền thống miền Trung, với ba gian hai chái, hệ thống 30 cột bằng gỗ gõ, kiền kiền được bố trí chia thành 5 hàng dọc, 6 hàng ngang, tạo bố cục cân đối, chắc chắn. Cột cái (cột chính): 6 chiếc to, đặt ở giữa nóc, chống đỡ mái chính, tượng trưng cho sự vững chãi, quyền uy; cột quân: xếp thành hàng song song, phía trươc, phía sau cột cái, tạo khung đỡ mái và hành lang; cột hiên: nằm phía trước và sau, tạo khoảng sân và hiên rộng, thuận tiện cho sinh hoạt, lễ tế, đi lại. Kết cấu gỗ bên trong dùng chồng rường, giả thủ, không đóng đinh, chỉ liên kết bằng mộng gỗ. Đây là kỹ thuật đặc trưng của các từ đường, đình, chùa miền Trung.
Phía trước nhà thờ có hồ nước lớn diện tích 3.200 m2, sâu 7 m, được bố trí làm cảnh quan phong thủy và nuôi cá, sân vườn rộng rãi nhiều loại cây trái, đường bao quanh hồ, nhiều tiểu cảnh bằng cây cổ thụ và đá khối đan xen, đặc biệt có tượng phật Di lặc được tạo tác bằng đá nguyên khối, nặng 68 tấn, có tượng Phật bà quan âm đứng trông ra hồ; bên trái nhà thờ là nơi thờ thần linh thổ địa, bên phải là nhà khách, nhà sinh hoạt cộng đồng (kết hợp nuôi chim yến), nhà bếp, cổ vật, bồn cây, hoa cảnh. Bao quanh là tường gạch thấp, cổng tam quan cổ. Khuôn viên gắn liền với thiên nhiên: cây cảnh, cây ăn trái, nuôi chim yến, gia súc, gia cầm, tạo thế phong thủy “tiền minh đường – hậu chẩm” (trước thoáng – sau có núi đỡ).
Nhà thờ dù được phục dựng tại Khánh Hòa, kiến trúc và vật liệu cổ vẫn được tái sử dụng, đẹp nét đẹp cổ kính và bền vững theo thời gian, toát lên vẻ uy nghi, trường tồn, gợi nhớ đến quá khứ hơn hai thế kỷ, giúp công trình trở thành một từ đường vừa cổ kính, vừa mang hơi thở mới của dòng họ Hồ vùng Nam Trung Bộ.
Nội thất và Nghệ thuật trang trí
Gian chính giữa đặt bàn thờ Đức Nguyên tổ Hồ Hưng Dật và Chủ tịch Hồ Chí Minh, có hoành phi, câu đối cổ, gian bên trái thờ các liệt tổ liệt tông họ Hồ Việt Nam, gian bên phải thờ các liệt tổ liệt tông họ Hồ Khánh Hòa, gian ngoài cùng bên trái dành cho thờ Phật, gian bên phải ngoài cùng dành để thờ tiên tổ tiên linh dòng họ Hồ đã cung tiến nhà thờ này. Các ban thờ đều bài trí nội thất trang nghiêm, nơi lưu giữ không khí uy linh và gắn bó với cội nguồn, với hoành phi, câu đối, lư hương, đồ đồng các loại, cặp bình gốm sứ cổ; đặc biệt, ngai thờ là một vật phẩm thờ cúng linh thiêng, nơi an tọa của tổ tiên, ông bà trên bàn thờ. Ngai thờ là biểu tượng cao quý nhất, thể hiện lòng hiếu kính của con cháu đối với những người đã khuất và là nơi họ ngự trị để phù hộ, che chở cho dòng họ.
Không gian nhà thờ mở với 12 bộ của cánh, 3 cửa sổ, cửa đi sang nhà khách; phần gỗ được trau chuốt, có chạm khắc hoa văn rồng, phượng, hoa lá tinh xảo, các tranh cổ đề tài bát tiên, tứ quý, mang ý nghĩa phúc, lộc, trường tồn. Các vật trang trí trong nhà thờ toàn bộ là cổ vật, có tuổi hàng trăm năm trở lên, bức hoành phi cổ có chữ Hán Nôm “Đức Lưu Quang”, thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”. Trên mái nhà gắn rồng, phượng, lân, và các biểu tượng mang ý nghĩa tâm linh như mặt nguyệt âm dương, hoa văn như lá đề, chữ hỷ. Ngoài ra, còn có kìm nóc, thường là hình tượng rồng chầu mặt nguyệt.
Giá trị văn hóa – tâm linh – cộng đồng
- Lưu giữ ký ức tổ tiên: nơi cất giữ gia phả, văn tự, di ảnh, ghi chép quý giá về hành trình dựng nghiệp, bảo vệ quê hương qua nhiều thế hệ.
- Biểu tượng đoàn kết: con cháu họ Hồ từ khắp nơi quy tụ về trong những dịp lễ Tết, giỗ tổ, cùng dâng hương tri ân, kết nối tình thân.
- Không gian giáo dục truyền thống: nơi diễn ra hoạt động khuyến học, khuyến tài, mừng thọ, trao thưởng, đại hội họ Hồ định kỳ, góp phần giữ gìn bản sắc, tôn vinh người già và giáo dục thế hệ trẻ.
Vai trò trong thời hiện đại
Nhà thờ họ Hồ Khánh Hòa là điểm tựa tinh thần bền vững giữa bối cảnh xã hội biến đổi nhanh chóng, đặc biệt trong kỷ nguyên số hóa, thời đại “Cùng Nhau Làm Giàu”. Nó nhắc nhở con cháu về lòng biết ơn tổ tiên, gìn giữ đạo hiếu, phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn” vốn là nền tảng của văn hóa Việt nên có thơ bình rằng:
Trăm năm tìm lại nếp nhà xưa
Tường cũ rêu phong nhuốm nắng mưa,
Hòn Ngang “Cổ Nguyệt” nghinh phong khí
Cảnh đẹp, đời vui suốt bốn mùa.
Hồ gia thế thứ hậu tôn phát
Tổ tông hiển đạt Tướng, Quan, Vua,
Thượng điền tích thủy, vườn xanh mát,
Đại mộc hồi quy… cố truyền thừa!
Tài liệu tham khảo
- Hồ, D. P. (1850), Gia phả chi họ Hồ Văn Hạnh Lâm [Bản chép tay], Tư liệu lưu giữ tại gia đình họ Hồ, Khánh Hòa. (Nguồn tư liệu nội bộ, không xuất bản).
- Hồ Minh Châu (2020), Tư liệu xây dựng Nhà thờ họ Hồ Khánh Hòa, lưu hành nội bộ.
- N.T. (2022, April 30), Đại hội Hội đồng họ Hồ lần thứ V. Báo Khánh Hòa điện tử, truy cập tại: https://baokhanhhoa.vn/van-hoa/20220430/dai-hoi-hoi-dong-ho-ho-lan-thu-v-8248558/
- Quỳnh Lưu District People’s Committee (2023, February 22), Đền thờ Nguyên tổ Họ Hồ Việt Nam – Trạng nguyên Hồ Hưng Dật, Cổng thông tin Quỳnh Lưu, truy cập tại: https://quynhluu.nghean.gov.vn
- Báo Xây Dựng / Baomoi (2024), Dòng họ Hồ tỉnh Khánh Hòa và những giá trị văn hóa truyền thống cần được gìn giữ, Báo Xây Dựng (trích dẫn trên Baomoi), https://baomoi.com
- Tùng Quân (2025), Dòng họ Hồ tiên phong kiến tạo Hệ sinh thái kinh tế số Hồ tộc, Báo Xây Dựng. https://baoxaydung.com.vn
Nguyễn Nhật Thanh |
12 giờ
Nguyễn Nhật Thanh |
12 giờ
Nguyễn Nhật Thanh |
17 giờ
Nguyễn Thị Thanh Kiều |
5 ngày
Nguyễn Thị Thanh Kiều |
5 ngày
Nguyễn Quỳnh Nhi |
6 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
8 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
9 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
8 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
Nguyễn Nhật Thanh |
21 ngày
